Akidevi, Haram ve Mubah Açıdan Hased Nedir?

İnsanı mutlu yapan, Allah'ın rızasına götüren ve insanlar arasında ülfeti kazandıran şey güzel ahlaktır. Bu sebeple ahlakı bozan, insanı Allah ile bağlarını koparan ve insanlar arasında kötülüğe, fitneye, kavga ve çatışmaya sebep olan bir diğer kötü ahlak hiç şüphesiz hasettir.

Sözlük manası Hased bir kimseyi çekememe, kıskanmak, ondaki nimetlere razı olmamak, Allah'ın rahmetini ve Allah'ın verdiklerini eleştirmek anlamında işte bulunan kötü bir ahlaktır.

وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ اِذَا حَسَدَ

“Ve haset ettiği zaman hasetçinin şerrinden!” (113/Felak, 5)

Başka bir ifade ile hased Allah'ın kuluna razı olduğu, onun için tercih ettiği, onu mal, mülk, makam ve rızık gibi nimetlerle donatması bu ister İslami, ister ekonomik açıdan yada ister ilmi olsun kulun bundan razı olmaması, onda bulunmasını istememesi ya da bu kimsede bu nimetlerden mahrum olduğunda Hased eden mutluluk ve sevindiğinde, işte bu Hasetin en katmerli olanıdır.

دَبَّ إلَيْكُمْ دَاءُ ا‘مَمِ قَبْلَكُمُ: الحَسَدُ وَالْبَغْضَاءُ

Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdular ki: “Size ümem-i kadime hastalığı sirayet etti: Bu, hased ve buğzdur. (Tirmizi)

 - Akidevi açıdan hased;

Bu bir kulda salih amel, islami çalışmalar, Kur'an okumalar,  iyliği emretmesi, kötülüğü yasaklaması, tevhidi daveti ve benzeri Allah'ın kendisine nimet ve rızıklandırdı bir kimseden bunları istememesi, ondan razı olmaması, onda bulunmasını karşı çıkması ve insanların İslam’dan ve imandan faydalanmasını engelleyici bir hased söz konusu olursa hiç şüphesiz bu ki küfre götürücü bir tehlikedir.

وَدَّ كَث۪يرٌ مِنْ اَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يَرُدُّونَكُمْ مِنْ بَعْدِ ا۪يمَانِكُمْ كُفَّارًاۚ حَسَدًا مِنْ عِنْدِ اَنْفُسِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْحَقُّۚ فَاعْفُوا وَاصْفَحُوا حَتّٰى يَأْتِيَ اللّٰهُ بِاَمْرِه۪ۜ اِنَّ اللّٰهَ عَلٰى كُلِّ شَيْءٍ قَد۪يرٌ

Hak kendilerine açığa çıktıktan sonra Ehl-i Kitap’tan birçoğu, benliklerinde yer etmiş kıskançlık nedeniyle sizi imanınızdan sonra küfre döndürmek istediler. Allah bu konuda hükmünü verinceye dek onları affedin, onları hoş görüp (yaptıklarını) görmezden gelin. Şüphesiz Allah her şeye kadîrdir. (2/Bakara, 109)

Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu:

“İman ile hased asla bir kulun kalbinde bir arada bulunmaz!” (Albânî Sahîhu’n-Nesei 2912)

- Haram olan hased;

Bu aynı şekilde ister nimet, mal, mülk, makam, ister islami açıdan Kur'an okumalar, iyiliği emretmesi, kötülüğe yasaklaması, hitabın güzel olması ya da ilminin yüksek olması sebebiyle bir kimsenin onda bulunmasından razı olmaması, çekememesi kabul etmemesi Ama insanların bundan da mutlaka faydalanması gerektiğine itikat ediyorsa bu haramdır.

اَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلٰى مَٓا اٰتٰيهُمُ اللّٰهُ مِنْ فَضْلِه۪ۚ فَقَدْ اٰتَيْنَٓا اٰلَ اِبْرٰه۪يمَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَاٰتَيْنَاهُمْ مُلْكًا عَظ۪يمًا

Yoksa Allah’ın lütuf ve ihsanından insanlara verdiklerini mi kıskanıyorlar? Hiç şüphesiz biz, İbrahim ailesine Kitap ve hikmet verdik. Ve onlara büyük bir mülk verdik. (4/Nisâ, 54)

إِيَّاكُمْ وَالْحَسَدَ فَإِنَّ الْحَسَدَ يَأْكُلُ الْحَسَنَاتِ كَمَا تَأْكُلُ النَّارُ الْحَطَبَ

Haset etmekten sakının. Bilin ki, ateş odunu yok ettiği gibi haset de iyilikleri yok eder. (Abu Davut)

- Mubah olan hased;

Bu hased çeşitine gıpta denilir. Bir insanda bulunan nimet, rızık, mal, makamdan razı olması ya da o kardeşin de bulunan ilim, hikmet, İslami çalışmalardaki çalışkanlılıklarıdan razı olması onda bulunmasını istemekle beraber kendisinde bulunmasını da istemesi ona gıpta ile bakması kendisinden razı olduğu gibi kendisinde'de istemesi şeklinde olursa bu caizdir.

 

Gürsel Gürbüz